Een correcte leidingdiameter bij een warmtepompinstallatie is essentieel voor rendement, geluidsniveau en bedrijfszekerheid. In tegenstelling tot de traditionele cv-ketel, waar vaak 22 mm buis volstaat, vragen warmtepompen door hun lagere aanvoertemperaturen (LTV) en hogere volumestromen om grotere diameters – hoofdleidingen van 28 tot 35 mm zijn eerder regel dan uitzondering. Een te kleine diameter beperkt het minimale debiet, verhoogt de stroomsnelheid (en dus het geluid) en doet de COP kelderen door een te groot ΔT (verschil tussen aanvoer en retour, richtwaarde 5–7 K). Daarbij zijn warmtepompen gevoelig voor blokkades: lucht, vuil of te veel weerstand kunnen direct storing geven.
Effect op COP, geluid en bedrijfszekerheid
- COP: te kleine leidingdiameter leidt tot meer drukverlies en lagere warmtepomprendementen.
- Geluid: hoge stroomsnelheden (>0,6 m/s) veroorzaken stromingsgeluid en kunnen cavitatie veroorzaken.
- Bedrijfszekerheid: onvoldoende debiet → storingsmeldingen, frequente starts/stops en onstabiele werking.
Zie ook warmtepomp foutcodes in de praktijk.
Typische verschillen t.o.v. cv-ketel
- Cv-ketel: vaak 22 mm hoofdleiding, hogere ΔT (15–20 K), lagere volumestroom.
- Warmtepomp: hoofdleiding meestal 28–35 mm, ΔT 5–7 K, volumestroom 2–3x hoger.
- Bestaande circuits met 22 mm kunnen een knelpunt zijn bij ombouw.
Leidingdiameter bepalen: stap-voor-stap rekenmethode
De juiste diameter voor een warmtepomp kies je niet op het oog. Je vertaalt het vermogen (Q in kW) naar de benodigde volumestroom (V̇ in m3/h) en bepaalt vervolgens de diameter op basis van maximale stroomsnelheid en drukverlies.
Stap 1 – Bepaal ontwerpvermogen (Q) en ΔT
- Q = benodigd vermogen van de warmtepomp in kW (bijvoorbeeld 8, 12 of 16 kW).
- ΔT = gewenst temperatuurverschil (aanvoer – retour); meestal 5–7 K bij LTV-systemen.
Stap 2 – Reken volumestroom uit
Formule:
V̇ (m3/h) = 0,86 × Q (kW) / ΔT (K)
Voorbeeld: 12 kW, ΔT = 6 K
V̇ = 0,86 × 12 / 6 ≈ 1,72 m3/h
Stap 3 – Kies diameter op basis van V̇, stroomsnelheid en drukverlies
- Maximale stroomsnelheid: 0,2–0,6 m/s (LTV, voor geluid/rendement)
- Toelaatbaar drukverlies: 100–200 Pa/m
- Gebruik tabellen van fabrikant of ISSO 98 voor diameterselectie.
Praktijkvoorbeelden
- 8 kW, ΔT 5 K: V̇ ≈ 1,38 m³/h → hoofdleiding 28 mm
- 12 kW, ΔT 6 K: V̇ ≈ 1,72 m³/h → hoofdleiding 28–35 mm
- 16 kW, ΔT 7 K: V̇ ≈ 1,96 m³/h → hoofdleiding 35 mm
- Aftakkingen: vaak 22 mm (kleine groepen), 15 mm (enkele radiatoren/VV)
Let op bij bestaande 22 mm-circuits:
Controleer maximaal haalbare volumestroom en drukverlies. Soms is het noodzakelijk om hoofdleiding te vergroten, zeker bij debiet >1,5 m³/h.
Hydraulische opbouw en minimaal debiet borgen
Het hydraulisch schema bepaalt of je direct aansluit of via een hydraulische scheiding werkt. Buffervaten of inertievaten zijn cruciaal om de minimale flow van de warmtepomp te waarborgen, vooral bij modulerende installaties of kleine afgifte.
Hydraulisch schema: direct vs hydraulische scheiding
- Direct: eenvoudig, minder verlies, alleen als afgiftecircuit altijd voldoende debiet levert.
- Hydraulische scheiding: via verdeler of platenwisselaar, verplicht bij meerdere circuits of risico op te weinig debiet.
Buffervat-inhoud en bypass
- Vuistregel: 10–20 liter per kW warmtepompvermogen (check fabrikant).
- Bypass/overstort: noodzakelijk bij lage flow of zoneventielen.
- Inregelafsluiters: voor het nauwkeurig afstellen van het debiet.
Pompselectie
- Bepaal totale drukverlies (optellen per meter leiding + bochten + appendages).
- Opvoerhoogte: minimaal hoogteverschil + weerstand.
- Kies een modulerende pomp voor variabel debiet.
Materiaalkeuze, normen en isolatie
De juiste buismaterialen en isolatie voorkomen corrosie, zuurstofinslag, condens en vorstschade.
Volg altijd de geldende normen.
Kunststof vs koper/staal
- Kunststof (PEX/PB): altijd met zuurstofdiffusiedichte laag (DIN 4726), vooral bij LTV-systemen.
- Koper/staal: geschikt, let op corrosierisico bij gemengde systemen.
- Koppelingen: pers (TH/U) of knel – afhankelijk van materiaal en ruimte.
Waterkwaliteit (VDI 2035)
- Controleer hardheid, geleidbaarheid en zuurstofgehalte.
- Vul altijd met water conform VDI 2035 om kalk- en corrosieproblemen te voorkomen.
Isolatie bij monoblock en buitenleidingen
- Gebruik dampdichte, UV-bestendige isolatie.
- Breng vorstbeveiligingslint aan bij risico op bevriezen.
- Zorg voor goede condensafvoer om lekkages te voorkomen.
Let op: onvoldoende isolatie bij buitenleidingen van een monoblock warmtepomp leidt snel tot condens- en vorstproblemen!
Zie meer over cv-ketel vervangen en hybride integratie.
Appendages, veiligheid en regelgeving
Een veilige en betrouwbare installatie vraagt om de juiste appendages, goed geselecteerd expansievat en naleving van wet- en regelgeving.
Vuil-/magneetfilter, ontluchters, keerkleppen
- Vuil-/magneetfilter: altijd vóór de warmtepomp plaatsen.
- Automatische ontluchters: op hoogste punten, liefst met afsluitmogelijkheid.
- Keerklep: voorkomt terugstroming naar de warmtepomp.
Expansievat en veiligheidsventiel
- Dimensionering: bereken op basis van waterinhoud én werkdruk, rekening houdend met acceptatiegraad.
- Veiligheidsventiel: 3 bar is standaard bij LTV-warmtepompen.
Richtlijnen en regelgeving
- BRL 6000-serie: eisen voor ontwerp, uitvoering en oplevering.
- ISSO 98: hydraulische schema’s, dimensionering en debiet.
- DIN 4726: zuurstofdichte leidingen.
- VDI 2035: waterkwaliteit.
- F-gassen: bij split-units.
- ARBO: veilig werken.
- Zie ook nieuwe regelgeving rond installaties.
Uitvoering, gereedschap en inbedrijfstelling
Een goede uitvoering vraagt om vakmanschap, het juiste gereedschap en een gestructureerde oplevering. Dit voorkomt veelvoorkomende fouten die de levensduur en werking van de warmtepomp beïnvloeden.
Gereedschap
- Perstang (TH/U), buigtang, kalibreerhulzen
- Debietmeter (clamp-on), manometer
- Spoelunit voor reiniging
Installatiefases
- Leidingen goed beugelen, vooral bij kunststof
- Dilatatie aanbrengen bij lange trajecten
- Systeem spoelen en vullen met correct water
- Lekdichtheidstest uitvoeren
- Ontluchten en inregelen van debiet
Checklist oplevering
- Juiste leidingdiameter en materiaal toegepast?
- Isolatie (dampdicht/buiten) aangebracht?
- Buffervat correct gedimensioneerd?
- Expansievat en veiligheidsventiel aanwezig en juist geselecteerd?
- Alle appendages (filter, ontluchter, keerklep) aanwezig?
- Systeem correct in bedrijf gesteld en ingeregeld?
Veelgemaakte fouten:
- Te kleine leidingdiameter → te hoge snelheid en geluid
- Onvoldoende isolatie buiten → condens/vorstschade
- Geen buffervat bij modulerende systemen
- Foutieve waterkwaliteit → kalk/corrosie
Conclusie: Zo pak je leidingdiameter warmtepomp aan
De juiste leidingdiameter voor een warmtepomp is geen gokwerk, maar een kwestie van goed rekenen en praktisch toepassen. Gebruik de formule V̇ = 0,86 × Q / ΔT en houd de maximale stroomsnelheid en het drukverlies goed in de gaten. Stem materiaal en isolatie af op de situatie, volg de normen (DIN 4726, VDI 2035, BRL 6000, ISSO 98) en vergeet de appendages niet. Loop altijd de checklist na bij oplevering en zorg voor voldoende debiet en isolatie, zeker bij buitenleidingen en monoblock-systemen. Zo voorkom je storingen, geluid en rendementsverlies, en lever je een installatie af waar je achter staat.
Meer weten over storingsdiagnose? Check de praktische gids voor warmtepomp foutcodes.
